Życie z bliznami

Ograniczenia dotyczące koronawirusa wywrą długotrwały wpływ na wiele krajowych gospodarek. Niektóre firmy znikną. Wzrost może być trwale niższy. Ekonomiści nazywają te skutki „okaleczeniem”. Okaleczenie to jest jednak także osobiste. Ma wpływ na możliwości życiowe oraz postawy osób fizycznych i gospodarstw domowych.

Nie kończ szkoły w trakcie recesji

Życie jest trudne, kiedy wchodzisz na rynek pracy w trakcie recesji. Dochody mogą być niższe niż w innych czasach i może to trwać co najmniej przez pierwsze dziesięć lat życia zawodowego. Mogą też wystąpić długoterminowe skutki dla zdrowia. Pracownicy o niskich dochodach wypadają gorzej, ale sugeruje się, że ma to wpływ nawet na prezesów firm. Wydaje się, że absolwenci w latach recesji prowadzą mniejsze, mniej prestiżowe firmy.

Recesje i postawy wobec ryzyka

Wcześniejsze doświadczenia mogą mieć także wpływ na postawy wobec ryzyka. Istnieje niższe prawdopodobieństwo, że osoby, które obserwują kiepskie wyniki swoich inwestycji w latach początkowych zachowają te inwestycje niż osoby, które wyrosły w lepszych czasach. Na przykład, młodsze osoby w latach 1980-tych raczej nie inwestowały na giełdzie, nawet jeśli było je na to stać, z powodu doświadczeń z lat 1970-tych, kiedy dekoniunktura wywarła duży wpływ na ich postawę w tym czasie.

Nieco starsi ludzie, którzy byli świadkami hossy w latach 1950-tych i 1960-tych, chętniej inwestowali na giełdzie. A znacznie starsze osoby, które pamiętały depresję z lat 1930-tych, nie były bardzo zainteresowane inwestycjami giełdowymi.

Jeszcze bardziej ekstremalne skutki okresu kształtowania postaw dla postawy wobec ryzyka stwierdzono wśród żołnierzy amerykańskich. Ci, którzy brali udział w walkach, byli mniej zainteresowani inwestycjami giełdowymi niż ci, którzy nie mieli doświadczeń bojowych.

Te skutki mogą także być widoczne w odniesieniu do wybieranych zawodów. Obecnie często sugeruje się, że milenialsi wybierają zawody ze znaczeniem społecznym raczej niż patrząc na korzyści finansowe. Nie wszyscy wchodzący na rynek pracy mają jednak takie same doświadczenia. Patrząc na dochód per capita w różnych regionach w USA i porównując zawody podejmowane przez młodych ludzi, badacze stwierdzili, że „osoby, które doświadczyły stosunkowo kiepskich warunków makroekonomicznych w wieku od 18 do 25 lat przykładają większe znaczenie do dochodów przez okres życia zawodowego”.

Blizny i szczęście

Słuszne są obawy, że koronawirus zniszczy gospodarkę na wiele lat. Blizny mogą być głębokie. Ale nie każdy zostanie okaleczony w ten sam sposób. Skutki będą inne dla poszczególnych generacji, dla osób wykonujących różne zawody oraz dla osób z różnymi dochodami. Wpływ na dochody oraz postawy wobec ryzyka będą widoczne długo w przyszłości.

Gdyby powszechną blizną okazała się awersja do ryzyka finansowego, może to mieć skutki makroekonomiczne. Większa awersja do ryzyka może przełożyć się na wyższe oszczędności, gdzie większe sumy są kierowane w stronę bezpieczniejszych instrumentów jak obligacje czy depozyty terminowe niż w stronę akcji. Dowody z przeszłości pokazują, że jest to możliwe.

Na poziomie pojedynczej osoby i gospodarstwa domowego* nie ma w tym nic złego – nawet jeśli nie jest to zgodne z opiniami specjalistów finansowych, którzy często zachęcają ludzi do umieszczania dużej części oszczędności w akcjach.

Ważne jest zrozumienie w jaki sposób przeszłość może mieć wpływ na postawę wobec ryzyka. Ma ona wpływ nawet na profesjonalnych inwestorów. Myśliciel i zarządca funduszy Morgan Housel wyjaśnia w jaki sposób tragiczne zdarzenie z jego młodości sprawiło, że był szczególnie wyczulony na końcowe ryzyka – niskie prawdopodobieństwo, znaczące wydarzenia – przy podejmowaniu decyzji inwestycyjnych. Jak pisze „to wszystko ma znaczenie”.

Zakres zawirowania wynikający z koronawirusa może być znaczny. Wiele osób zostanie dotkniętych, ale w różny sposób. Może zmienić się percepcja ryzyka finansowego, jakie jesteś gotowy podjąć. To nie jest powód do wstydu.

*Istnieje argument makroekonomiczny, zgodnie z którym wzrost poziomu oszczędzania przez wiele osób jednocześnie będzie miał znaczące konsekwencje międzynarodowe. Niniejszy artykuł nie zajmuje się tym tematem.

Materiał źródłowy: “Living with scars”

Autor
Ian Bright
(ING Research Managing Director)

Jak podobał Ci się ten artykuł?
Sending
User Review
0 (0 votes)

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.