Sposób życia i pracy wielu osób zmienił się w wyniku ograniczeń wprowadzonych w związku z Covid-19. Zachowania rutynowe zostały zakłócone, czynności ograniczone, a nasze otoczenie się zmieniło. Ale jak wyjaśnia Jessica Exton, nasze zachowanie może powrócić do stanu poprzedniego kiedy ograniczenia zostaną złagodzone a potem całkowicie zniesione.
Wielu z nas już doświadcza dystansowania się społecznego oraz innych środków związanych z izolacją od miesięcy. Dla niektórych, codzienne zachowanie zmieniło się niewiele, dla innych – różnice są dramatyczne.
Kiedy ograniczenia zostaną zniesione, z przyjemnością powrócimy do wielu aspektów codziennego życia – dosłownie z otwartymi ramionami. Odwiedzanie i obejmowanie się z krewnymi oraz przewidywalne wypady do supermarketu to rzeczy, których wielu brakuje.
Ale może też do niektórych z naszych zachowań z przeszłości nie warto powracać. Gotowanie w domu, codzienne ćwiczenia, praca zdalna oraz kontakty z sąsiadami to czynności, które możemy wykonywać teraz częściej i które dobrze byłoby zachować.
Ale czy zakłócenia naszych codziennych czynności – tak znaczące jak blokada trwająca kilka miesięcy – mogą mieć trwałe skutki? Badania wskazują, że nie jest to takie oczywiste.
Zmiana jest trudna
Odchudzanie, intensywniejsze ćwiczenia, rzucenie palenia czy ograniczenie spożywania alkoholu to wszystko są trudne zadania. Te przykłady pokazują, że zmiana naszego zachowania stanowi wyzwanie.
I nawet w reakcji na znaczące zdarzenie życiowe, badania wskazują, że zmiana nie jest gwarantowana. W badaniu osób, które przeszły atak serca z zagrożeniem życia, stwierdzono, że było niskie prawdopodobieństwo, że rzucą one palenie, przejdą na zdrowsze odżywianie i będą ćwiczyć po chorobie. Nawet takie najpoważniejsze zagrożenie spowodowało zmianę stylu życia tylko u niektórych. Jedynie 52% rzuciło palenie, 39% zmieniło dietę na zdrowszą a 35% stwierdziło, że będą prowadzić aktywniejsze życie fizyczne. Jedynie 4,3% badanych wprowadziło wszystkie trzy zmiany.
Zmiana zachowania jest nie tylko trudna, ale także skomplikowana. Ta biała księga, opublikowana w ubiegłym tygodniu, wyjaśnia, że w celu dokonania zmian w życiu na bardziej prozdrowotne po ataku serca często proszono pacjentów o zapamiętanie i zebranie wielu informacji i o nieustanną prawidłową ocenę, kiedy należy z nich korzystać. Nie jest to wykonywane w izolacji, ale w momencie, kiedy pacjenci są „otoczeni sprzecznościami i naciskami, potrzebami sytuacyjnymi i wewnętrznymi czynnikami stresogennymi”, stanowiącymi część codziennego życia. Posiadanie informacji o tym, co należy zmienić, nie wystarcza.
Odnosi się to do wielu zachowań. Informacje i zamiary to nie jedyne wymogi. Aby zachowania mogły zmienić się długoterminowo, albo musimy mieć możliwości i wsparcie z naszego otoczenia, albo winno stać się to niemal automatyczne, żeby nie istniała potrzeba dużego wysiłku. Trwałe zmiany zachowania wymagają otoczenia z możliwością wyboru, które przekształca początkowe skupienie uwagi na nowym zachowaniu w długoterminowe przyzwyczajenia i normy.
Środowisko i zmiana zachowania
Behawioryści stosują model zwany COM-B jako podstawę do wspierania zmiany zachowań. Model pokazuje, że zmiana następuje, kiedy występują trzy elementy: osoba winna być w stanie dokonać zmiany, musi istnieć okazja do przyjęcia nowego zachowania i dana osoba winna być zmotywowana do zmiany. Musimy mieć umiejętność, okazję i motywację.
Na przykład, wiele osób podjęło decyzję, aby wykonywać więcej ćwiczeń w okresie izolacji. Ta zmiana może wynikać z posiadania większej ilości wolnego czasu, bo nie ma potrzeby dojeżdżania do pracy, albo jest to stosunkowa nowość polegająca na wychodzeniu z domu. Te okoliczności wynikające z blokady współgrają z wymogami COM-B. Posiadamy umiejętności, ponieważ możemy wyjść pobiegać, mamy okazję, ponieważ mamy więcej wolnego czasu, a spędzanie czasu poza domem to luksus co sprawia, że jest to atrakcyjne i motywujące. Ale kiedy wejdziemy w środowisko post-koronawirusowe, niektóre z tych elementów będą trudne do zachowania. Na przykład, czas oszczędzany na dojazdach do pracy może zniknąć, co znaczy, że okazja do ćwiczenia nie jest już zagwarantowana, nawet jeśli dana osoba jest do tego zdolna i jest zmotywowana.
Przyzwyczajenia i zmiana behawioralna
To, czy nowe zachowania będą się powtarzać po zakończeniu izolacji, zależy również od tego, ile razy będą się powtarzać i jak bardzo staną się automatyczne, czy też zwyczajowe. Im dłużej trwają sprzyjające okoliczności, tym większe prawdopodobieństwo, że przyzwyczajenia mogą pozostać. Budowanie przyzwyczajenia wymaga regularnego bodźca do działania, które jest wzmacniane nagrodą. Powtarzanie tego działania sprzyja automatyzacji oraz zmniejsza wymagany wysiłek w wyniki procesu polegającego na wykonywaniu małych kroczków. Kiedy powtarzamy jakąś czynność odpowiednią liczbę razy, „łączymy pojedyncze informacje w spójną całość”, upraszczając proces do gładkiej, wyćwiczonej czynności, co powoduje, że ma szanse się zachować. Ale chociaż nie ma dowodów na to, ile czasu potrzeba, aby przyzwyczajenie się uformowało – zależy to od rodzaju czynności, bodźca i informacji zwrotnej oraz od tego, jak często występuje – nowe zachowania mogą wymagać wielu powtórzeń, jeśli mają z całą pewnością pozostać po odblokowaniu.
Istnieje większe prawdopodobieństwo, że zmiany behawioralne wprowadzone w trakcie blokady pozostaną, jeśli nasze otoczenie dalej zapewnia bodźce i wsparcie, albo jeśli nasze nowe zachowanie stanie się przyzwyczajeniem. I chociaż oczekujemy, że wiele zmian powróci do normy po zniesieniu ograniczeń, w odniesieniu do tych zachowań, co do których mamy nadzieję, że zmienią się długoterminowo, należałoby przyjąć, że nie pozostaną one w sposób automatyczny. Najprawdopodobniej wymagać to będzie nieco świadomego wysiłku, aby je zachować.
Materiał źródłowy: “Why behaviour post-lockdown may look no different, despite the disruption”
Autor:
Jessica Exton
(Behavioural Scientist)
Co powinieneś wiedzieć?