Czym jest powszechny dochód podstawowy?

Co zrobiłbyś ze swoim życiem, gdybyś otrzymał od Państwa gotówkę bez zobowiązań?
Czy prowadziłbyś życie, o jakim zawsze marzyłeś czy grałbyś całymi dniami w gry wideo?

Powszechny dochód podstawowy (z ang. UBI) – nazywany czasem minimalną „gwarantowaną” kwotą dochodu, dochodem obywatela czy ujemnym podatkiem dochodowym – to, co do zasady, stała miesięczna kwota wypłacana przez państwo, niezależnie od tego czy jest się bogatym czy biednym, zatrudnionym lub bezrobotnym. Bez zadawania pytań i bez stawiania warunków.

Nowe świadczenia dla wszystkich 

Referendum w Szwajcarii przeprowadzone 5 czerwca 2016 r. dotyczyło m.in. wprowadzenia powszechnego dochodu podstawowego w wysokości 2.500 franków szwajcarskich, jednak 77% społeczeństwa odrzuciło tę propozycję. Mimo to zainteresowanie tą koncepcją rośnie na całym świecie. Finlandia rozważała wprowadzenie dla swoich obywateli bezwarunkowego uposażenia z planowanym programem pilotażowym w 2017 r., a w Holandii myślano o pilotażu podobnego programu w kilku miastach, w tym w Utrechcie.

Y Combinator, inkubator pilotażowy finansuje eksperyment dotyczący dochodu podstawowego w Stanie Kalifornia w Stanach Zjednoczonych, a w Niemczech, organizacja crowdfundingowa Mein Grundeinkommen („mój dochód podstawowy”) skupiła ponad ćwierć miliona uczestników finansujących projekt zmierzający do przekazania jak największej grupie podstawowej pensji.

Skąd wywodzi się pomysł

Koncepcja powszechnego dochodu podstawowego pojawiła się w Utopii Thomasa More’a opublikowanej w 1516 r. i ponownie w 1797 r. u Thomasa Paine’a, jednego z ojców założycieli Stanów Zjednoczonych. Ożyła w latach 20-tych XX wieku dzięki C. H. Douglasowi, brytyjskiemu inżynierowi i pionierowi ruchu kredytu społecznego. Douglas zauważył, że całkowity koszt wytworzonych towarów był wyższy niż faktyczne zarobki ludzi (pensje i dochód z innych źródeł). Od tego czasu koncepcja powszechnego dochodu podstawowego zyskiwała coraz większe wsparcie ze strony aktywistów praw obywatelskich takich jak Martin Luther King Jr, aż po ekonomistów jak Milton Friedman.

Co może się nie podobać 

Krytycy tego rozwiązania twierdzą, że wprowadzenie powszechnego dochodu podstawowego byłoby bardzo kosztowne i zmniejszyłoby motywację do podjęcia pracy. Niektórzy twierdzą, że oferowanie „pieniędzy za nic” zwiększy wskaźniki imigracji przyciągając imigrantów do krajów, które wprowadzą takie rozwiązanie. Inni twierdzą, że podwyższenie podatków od dochodu i zysków w celu sfinansowania powszechnego dochodu podstawowego zwiększy skalę uchylania się od płacenia podatków.

Nadzieje na raj

Zwolennicy koncepcji powszechnego dochodu podstawowego twierdzą, że przyczyni się on do wyrównania nierówności, da ludziom szansę na przekwalifikowanie się i podjęcie innej ścieżki kariery lub kontynuowania edukacji oraz wspomoże ludzi, którzy stracili pracę w wyniku postępującej automatyzacji. Wiele eksperymentów pokazało, że ludzie, którym zapewniono dochód podstawowy nie żyli bezczynnie i inwestowali w swój rozwój osobisty. Mogli dzięki temu pełnić funkcje wymagające większych kwalifikacji, pracować dłużej i zarabiać więcej niż ci bez tego rodzaju zabezpieczenia.

Holenderski dziennikarz Rutger Bregman pisze w swojej książce, Utopia dla realistów: koncepcja powszechnego dochodu podstawowego (Utopia for Realists: The Case for a Universal Basic Income), że wiele inicjatyw wprowadzenia powszechnego dochodu podstawowego wynikało przede wszystkim z frustracji z funkcjonowania programów społecznych, które są drogie i nieskuteczne.

Inni twierdzą, że powszechny dochód podstawowy pomógłby nam się zbliżyć do równouprawnienia kobiet i mężczyzn, zwiększyłby elastyczność i pomógłby kobietom, które częściej biorą na siebie opiekę nad dziećmi i domem, za którą nie otrzymują żadnego wynagrodzenia.

Czy to się może sprawdzić? 

Z całą pewnością koncepcja powszechnego dochodu podstawowego funkcjonuje już od jakiegoś czasu i ma zarówno swoich zwolenników jak i przeciwników. Jednak wzrastające bezrobocie i kryzysy gospodarcze, a także negatywny wpływ technologii cyfrowych przekierowały uwagę na kwestię zapewnienia zabezpieczenia dla ubogich.

Przyszłość pokaże jak taka sieć zabezpieczeń społecznych mogłaby funkcjonować.

Materiał źródłowy : „What is universal basic income?”