Analiza krachu 1929 i wielkiej depresji po 1929 roku

Streszczenie artykułu napisanego przez Michała Stopkę.

Giełda w USA w latach 1900-1940

Poniżej wykres głównego indeksu DJIA dla giełdy w USA sprzed stu lat. Głównego, ponieważ w tamtych czasach to przemysł stanowił kluczową część gospodarki (obok rolnictwa). Obecnie udział przemysłu w PKB w krajach rozwiniętych stanowi zaledwie około 20/30%, a rolnictwo niskie kilka procent. Gro PKB tworzą usługi: około 75%.

wykres Dow Jones za okres od 1900 roku do 1940 roku

Analiza krachu 1929: spadek indeksu DJIA o 89 %(!)

Do 1925 roku giełda w USA długo poruszała się w trendzie bocznym: w przedziale około 50-100 pkt. Pomiędzy 1925 a 1929 rokiem nastąpiła nagła eksplozja i hossa pokoleniowa. 3 września 1929 roku indeks zanotował maksimum w wysokości 381 punktów. Po czym indeks załamał się i ostatecznie minimum bessy wyniosło 41 punktów, Było to w lipcu 1932 roku. Spadek indeksu wyniósł 89% (!):

Indeks Dow Jones od 1900 roku do 1940 roku. Spadek od 1929 roku do 1932 roku wyniósł 89 procent
Po tak dotkliwych spadkach giełda nie podniosła się przez kolejne dziesięć lat okresu międzywojennego czyli do wybuchu II wojny światowej w 1939 roku. W 1937 roku USA zanotowała kolejną bessę gdzie w dołku indeks DJIA znowu spadł poniżej okrągłej liczby stu punktów (w wyniku kolejnej depresji na przełomie 1937/1938). Dopiero wygranie wojny przez USA w 1945 roku spowodowały przebicie poziomu 381 pkt z 1929 roku. Stało się to dopiero dwadzieścia pięć lat po krachu czyli w 1954:

wykres indeksu Dow Jones od 1900 roku do 1954 roku. Po spadku o 89% w latach 1929 do 1932 indeks osiągnął ten sam poziom dopiero w 1954 roku

Analiza krachu 1929 na giełdzie a gospodarka

Po wykresie na którym przedstawiłem hossę lat 1925-1929 warto zadać sobie drugie pytanie. Czy w takim razie gigantyczna hossa z lat 1925-1929 nie była tylko ogromnym przewartościowaniem kursów akcji? W całkowitym oderwaniu od realnej gospodarki i zysków firm sprzed wielkiego krachu?

Wydaje się, że nie. Poniżej grafika pokazująca, że gospodarka rozwijała się w całym okresie po I pierwszej wojnie światowej aż do sławnego 1929 roku. A później nastąpiło załamanie i wielka depresja:

Analiza-Krachu-1929-realne-GDP

Dodatkowo w szczycie hossy spółki były notowane ze wskaźnikiem około dziewiętnaście razy zyski (źródło str. 6) Nie jest to tanio ale i nie bardzo drogo. Więc przyczyn krachu i późniejszej depresji należy znowu poszukiwać w czynnikach wpływających na stan gospodarki.

Przyczyny krachu z 1929 roku oraz wielkiej depresji

Dwa główne nurty wyjaśniające przyczyny kryzysu umieściłem w dwóch pierwszych punktach:

  1. Całą winę zwalono na kapitalizm, kapitalistów i wolny rynek. Państwo musi więc mocno ingerować w gospodarkę od strony popytowej. Podejście interwencjonizmu zaproponował John Maynard Keynes wikipedia angielska, wikipedia Polska
  2. Drugi nurt: całą winę zwala się na banki centralne i ingerencję państwa w gospodarkę. Innymi słowy to państwo i banki centralne najpierw stwarzają problem. A potem krzyczą: „musimy interweniować bo wolny rynek sam nie rozwiązuje problemu”. Tutaj głównym przedstawicielem jest Murray Rothbard. Podobne podejście reprezentuje też w dużym stopniu Milton Friedman.
  3. Jest też koncepcja Kondratiewa o którym pisałem poprzednio: Krach i Wojna: pięćdziesięcioletni Cykl Kondratiewa a granice kreowania długów. Koncepcję tą, z oczywistych powodów, odrzucają osoby popierające poglądy Keynesa. Ingerencja w gospodarkę jest na rękę przede wszystkim politykom. Dzięki temu wyborcy czują, że potrzebują polityków, którzy są potrzebni do „naprawiania gospodarki”.
    Cyk Kondratiewa odrzucają ją też osoby z punktu drugiego. Uważają oni, że to błędna polityka monetarna i ingerencja państwa powoduje kryzysy i depresje. Stąd też nie ma powodów aby wierzyć w cykle. Wystarczy tylko wyeliminować wpływ banków centralnych oraz wpływ polityków na gospodarkę.
  4. Myślę, że jest jeszcze jeden bardzo ważny sposób na wyjaśnienie kryzysów. W tym zakresie mieszczą się finanse behawioralne. Dwa pierwsze punkty powyżej zakładają, że człowiek jest racjonalny. I zachowuje się racjonalnie. Dotyczy to polityków ale i przedsiębiorców oraz konsumentów . A co jeżeli jednak człowiek nie zachowuje się racjonalnie? I nie podejmuje zawsze dobrych decyzji? No właśnie… Mogą powstawać depresje czy bąble spekulacyjne.

W zakresie wytłumaczenia dlaczego doszło do krachu w 1929 roku a szczególnie depresji, bardzo ciekawą koncepcję znajdziecie w tym dokumencie: Great Myths about Great Depression pdf .

Autor tłumaczy dlaczego doszło do kryzysu i dlaczego był taki głęboki. Zgodnie z jego argumentacją, która wydaje się być nawet sensowna, wielką depresję zafundowały światu USA i totalna niekompetencja Fedu oraz fatalne rozwiązania wprowadzone przez polityków, najpierw w USA, a potem w reszcie świata.

Autor podaje cztery punkty, z których pierwsze trzy tłumaczą przyczyny krachu 1929 oraz powody wielkiej depresji 1929-1933:

  1. Polityka monetarna FEDu i cykl biznesowy.
    Najpierw w latach 1921-1929 FED napompował gospodarkę bardzo agresywną polityką monetarną prowadzona po pierwszej wojnie światowej. Początkiem 1929 bardzo mocno podniósł jednak stopy procentowe, co dodatkowo załamało już spowalniającą gospodarkę. I, uwaga, w 1931 roku FED dodatkowo mocno podniósł stopy procentowe.Spowodowało to w efekcie, że podaż pieniądza spadła o 30% w latach 1929-1932 (!).
  2. Rozpad światowego systemu gospodarczego przez działania polityków w USA.
    Dokonało się to między innymi w postaci wprowadzenia gigantycznych ceł i opłat na produkty importowane do USA w 1930 roku (ustawa Smootha-Hawleya). Wywołało to działania odwetowe i załamanie handlu światowego. Obroty eksport-import spadły o połowę (!).
    Co najlepsze, wiele taryf zostało ustalonych  w USA wartościowo a nie jako procent przychodów. Przy gigantycznej deflacji, która później nastąpiła, dodatkowo załamało to handel międzynarodowy. Na przykład za importowany zegarek trzeba było zapłacić taryfę 4,5 dolara. Nie ważne było ile on kosztuje w imporcie. Tyle samo trzeba było za niego zapłacić jak na początku kosztował np. 5 dolarów, ale i po spadku cen o 50% do 2,5 dolara.
  3. Wprowadzenie przez prezydenta Roosvelta programu „New Deal„. Co prawda Roosvelt objął prezydenturę w 1933 roku, ale tak naprawdę ten program został wprowadzony już przez prezydenta Hoovera (od 1930 roku). Było to centralne planowanie. Państwo kontrolowało prawie wszystko. Ustalano na przykład ceny produktów przez oficjalne cenniki przygotowywane przez urzędników.
    Cały program interwencjonizmu i robót publicznych był przeprowadzony przez gigantyczny wzrost wydatków, który nie miał pokrycia w przychodach budżetowych. W efekcie dług do PKB bardzo mocno wzrósł:

U.S._Public_and_Private_Debt_as_a__of_GDP

W efekcie powyższych działań doszło do zapaści gospodarki USA ale i światowej. Kryzys przerodził się w masowe bankructwa firm, banków i konsumentów (w USA zbankrutowało kilka tysięcy banków, szczególnie związanych z rolnikami). Kryzys w rolnictwie i znaczny spadek cen produktów rolnych (wyższy niż przemysłowych) spowodował, że rolnicy nie mogli korzystać z prodkuktów wytworzonych w przemyśle. To spowodowało kolejną falę bankructw firm, tym razem przemysłowych, oraz banków z nimi związanych.

Analiza krachu 1929 i wielkiej depresji po 1929 roku: podsumowanie

Czyli według powyższej koncepcji to USA, przez działania FEDu oraz polityków, stworzyło depresję, która rozlała się na cały świat.

I to tak naprawdę tłumaczy też dobrze działania banków centralnych w ostatnich latach oraz polityków. Robią przeciwnie niż było poprzednio:

  1. Nie ograniczają płynności ale ją dostarczają.
  2. Przez QE dostarczyły/dostarczają gotówki do bilansów banków, aby te pozbyły się toksycznych aktywów i dzięki temu nie zbankrutowały
  3. Stąd też pewnie ostatnio dużo się mówi o umowie handlowej USA-Europa i zniesieniu ceł i taryf (poprzednio wprowadzenie ceł i taryf załamało handel międzynarodowy)

Pełna treść artykułu dostępna na stronie michalstopka.pl

michal-stopka-logo

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.