Ustawa o rachunkowości głosi, iż tworzenie rezerw jest wyrazem stosowania zasady ostrożności w rachunkowości. Zgodnie z definicją rezerwy tworzy się w celu zabezpieczenia spółki przed znanym i przewidywalnym ryzykiem gospodarczym, grożącymi stratami oraz niekorzystnymi skutkami innych prawdopodobnych zdarzeń. Pojęcie rezerwy może również stanowić źródło i sposób niezamierzonego lub niekiedy celowego manipulowania wynikiem finansowym spółki. Warto bowiem pamiętać, że zawiązanie lub rozwiązanie rezerwy wpływa ostatecznie na wskaźniki wyceny rynkowej spółki (np. na mnożnik P/E).
Rezerwy mogą ponadto stanowić źródło rozczarowania inwestorów spowodowanego różnicą pomiędzy wartościami wcześniej prognozowanymi przez zarząd, a faktycznie wykazanymi przez spółkę. Co ciekawe inwestorzy nie są odosobnieni w swojej niekomfortowej sytuacji. Często bowiem sami prezesi firm mają za złe swojemu działowi finansowemu, że różnice pomiędzy wynikiem prognozowanym i ostatecznie prezentowanym po zakończeniu audytu bywają znaczące. Winne są tu właśnie tytułowe rezerwy finansowe.
Przesłankami tworzenia rezerw są np. straty z transakcji gospodarczych w toku, w tym na udzielone gwarancje, poręczenia, operacje kredytowe, skutki toczącego się postępowania sądowego obarczonego dużym ryzykiem przegranej, restrukturyzacja, jeżeli na podstawie odrębnych przepisów jednostka jest zobowiązana do jej przeprowadzenia lub zawarto w tej sprawie wiążące umowy, świadczenia pracownicze i podobne, odroczony podatek dochodowy.
Warto zwrócić uwagę, że rezerw nie zawiązuje się z tytułu zdarzeń, które opisują normalną działalność spółki i dotyczą np. spodziewanych strat wynikających z np. podwyższeniem kosztów działalności, zwyżką cen lub spadkiem popytu rynkowego. Przewidywane straty nie spełniają bowiem warunków definicji zobowiązań; mogą być one natomiast przesłanką dokonywania odpisów z tytułu utraty wartości aktywów.
Podobnie jak zobowiązania także rezerwy dzielą się na krótko i długoterminowe. Rezerwy krótkoterminowe powinny być zgodnie z przewidywaniami wykorzystane w ciągu 12 miesięcy od momentu zawiązania. Natomiast rezerwy, które przekształcą się w zobowiązanie później niż 12 miesięcy od dnia zawiązania, zalicza się do rezerw długoterminowych.
W czasach kryzysu finansowego pogarszające się otoczenie gospodarcze wpływa negatywnie na działalność przedsiębiorstw. Te zgodnie z wymogami w odpowiednich przypadkach zawiązują rezerwy finansowe, obciążając negatywnie swoje wyniki finansowe. Z pewnym opóźnieniem zaraza infekuje sektor bankowy. Banki w celu równoważenia skutków ryzyka, tworzą tzw. rezerwy celowe. Rosnące rezerwy na niespłacane w terminie kredyty to nie tylko kłopot w relacjach z nierzetelnymi klientami, ale też wymierny wpływ na obniżkę wyników. Przykładowo banki w 6 miesiącach tego roku zarobiły 5,4 mld zł. Odpisy wyniosły w tym czasie 5,9 mld zł (o 0,2 mld zł więcej niż w I połowie 2009 r.). W całym 2009 r. banki przeznaczyły na rezerwy 12 mld zł. Zysk netto sektora wyniósł natomiast 8,7 mld zł. Dla porównania w 2008 r. rezerwy wynosiły 5,3 mld zł, a zysk netto branży 13,7 mld zł. Rok wcześniej było to odpowiednio 1,7 mld zł rezerw i 12,3 mld zł zysku netto.
Mariusz Puchałka
Analityk giełdowy
Niniejsza publikacja jest publikacją handlową, została przygotowana przez ING Securities Spółka Akcyjna w Warszawie wyłącznie w celach informacyjnych i nie stanowi rekomendacji w rozumieniu przepisów „Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 19 października 2005 r. w sprawie informacji stanowiących rekomendacje dotyczące instrumentów finansowych, lub ich emitentów lub wystawców (Dz. U. z 2005 r. Nr 206, poz. 1715). ING Securities Spółka Akcyjna w Warszawie dołożyła należytej staranności w celu zapewnienia, iż zawarte informacje nie są błędne lub nieprawdziwe w dniu ich publikacji, jednak ING Securities Spółka Akcyjna w Warszawie i jej pracownicy nie ponoszą odpowiedzialności za ich prawdziwość i kompletność, jak również za wszelkie szkody powstałe w wyniku wykorzystania niniejszej publikacji lub zawartych w niej informacji.
Co powinieneś wiedzieć?
Ważne jest rozróżnienie klasycznych rezerw od biernych rozliczeń miedzyokresowych kosztów- BRMK są „doszacowaniem” kosztów działalności w danym okresie, natomiast rezerwy na zobowiązania stanowią pieniężny ekwiwalent wysokości ryzyka wynikającego z niepewności co do przyszłych warunków gospodarowania.
Różnica między rezerwami na zobowiązania a biernymi rozliczeniami kosztów – sprowadza się do stopnia ich niepewności.
Polecam MSR 37! Międzynarodowe Standardy Rachunkowości wymagają przy szacowaniu rezerw uzględniania wielu czynników, o których UoR nie wspomina. Generalnie szacowanie każdego rodzaju rezerw wymaga indywidualnego potraktowania.
No tak -rezerwa na odroczony podatek dochodowy….. W wielu obszarach uregulowania ustawa o rachunkowości i ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych znacznie się różnią. W związku z tym pojawiają się rozbieżności w ustalaniu wartości aktywów i pasywów w ujęciu bilansowym i podatkowym.
Podobnie w przypadku rezerw na świadczenia emerytalne i rentowne…
Nie wszystkie rezerwy, które tworzy jednostka, wynikają wprost z przepisów prawa bilansowego, np. utworzenie rezerwy na szkody wyrządzone środowisku- jeżeli jednostka dopuści się zanieczyszczenia chemicznego. Podstawą utworzenia rezerwy w takim przypadku będą regulacje prawne w zakresie ochrony środowiska.